We voelen ons, we gedragen ons en we noemen ons ‘ik’. Maar als je werkelijk een vaststaande identiteit bent, dan zou je er toch vanuit mogen gaan dat er ook zoiets is als een basis die een constantheid bezit. Wat ik momenteel beleef is vooral een komen en gaan van gemoedstoestanden mede afhankelijk van allerlei condities. Dat wat als vaste basis voelt, is een geklonken zijn aan het lichaam.

Iets betrouwbaars kan ik binnen die aspecten nergens vinden. Het schijnbaar solide lijf dat me decennia lang houvast en stevigte bood, blijkt ook geen soeverein bezit meer te zijn dat ik naar believen kan controleren en besturen. Zeker nu ik ouder word, voel ik des te meer hoe kwetsbaar het is, hoe het aftakelt en degenereert.

Intuïtief weet ik wel dat echtheid de enige betrouwbare basis zou moeten zijn
en dit verklaart ook mijn zoeken.

Als ik niets doe blijf ik hangen in drukdoenerij en verwarring. Doe ik wel iets, dan heb ik twee mogelijkheden. Ik ga weer sleutelen aan mijn agenda, taken of prioritering, óf ik ga serieuzer mijn innerlijkheid onderzoeken.

Het eerste betekent dat ik me erop richt om condities te veranderen. Maar het risico is dat je dit als oplossing van je probleem gaat zien en daarmee verbetering van vaardigheden tot doel van je leven gaat verheffen.

Dus heb ik er een tijdje op ingezet mijn prioriteit te verleggen naar het tweede scenario: mijn identiteit centraal stellen. Ik ga geen enkele maatregel nemen naar de voorkant, maar richt me bewust steeds op de intentie om de stroom van het leven zelf te willen volgen en dienen. Hoe onrustig ik ook word, hoe sterk de neiging tot ingrijpen ook is: waar is hier betrouwbare kloppendheid?

Niet dat ik zo direct kan insteken op een andere identiteit, maar ik kan daarmee wél het loslaten stimuleren van de oude identiteit met al zijn onnodige drukte, houvast, onjuiste beeldvorming over tijd en moeite, en overwaardering voor het zo soepel mogelijk laten draaien van het apparaat.

Het loslaten van deze aspecten dunt de ik-identiteit uit en gaat niet vanzelf. Toch voelt het nog relatief makkelijk omdat je de elementen kunt loslaten in dieper ik-spul (dus binnen de context van het ik) waardoor het ergens nog veilig blijft voelen. Maar met de oriëntatie op een daadwerkelijke verschuiving van identiteit wordt voelbaar dat er nergens meer houvast ontleend kan worden, het vraagt echt een sprong in het onbekende.  

Weet hebbend van mijn hang naar stress en drukte wilde ik graag het verschil voelen tussen de binnen- en buitenoriëntatie. De momenten van volheid, van samenvallen met de intentie, daar kon ik een definitief, een onvoorwaardelijk karakter in herkennen. Er is een compleet en totaal gerust zijn om de dingen op te pakken die moeten gebeuren en prioritering gebeurt heel licht en natuurlijk. Heel anders dan de blijvende alertheid die nodig is om je tijd en agenda te bewaken en beheersen. Het kan immers altijd weer ‘fout’ gaan als je niet goed oplet. Condities blijven immers veranderen en dus moet je weer in de actie-modus komen om bij te stellen.

Vragen waar ik tot nu toe vooral cognitief mee aan de slag ging. Maar er is iets anders nodig. Wat is dat dan? Ik voel wel dat het te maken heeft met me openen. Ik las onlangs over hoe het brein werkt: het kan alleen informatie verwerken die er eerst is ingestopt. Als ik hierop doordenk, wordt het steeds helderder dat het brein een ‘doods’ apparaat is. Alles wat er nu uit mij komt, alle uitingen, reacties, denk- en gedragspatronen zijn het resultaat van vulsel in het verleden. Karma dus.

Hoe kom ik dan bij dharma? Hoe kan ik zien wat werkelijk is? De stekker trekken uit die heilige koe, het brein, is een eerste stap. Maar dan? Mezelf openen, op onderzoek uitgaan, de juiste houding vinden, receptief worden. Daar ergens moet toch een ingang zijn. En niet te vergeten: beseffen dat het niet kan zijn wat ik zelf denk dat het is. Want dit besef opent me voor de raad die Ad mij geeft. Hij ziet iets wat ik niet zie. Hij realiseert iets, wat ik me niet realiseer.

Dagelijks leren, verbaal of non-verbaal,  het is verheugend om samen te gaan wonen en werken. Het zal misschien niet altijd gemakkelijk zijn maar: mijn geest is gewekt.

Op zoek naar wie je echt bent, kun je je wereldse identiteit (wereldling, consument) vervangen door een spirituele (beoefenaar), en zo alvast wennen aan een reëler zelfbeeld. Dit is dagelijks voelbaar werkzaam – en toch klopt het niet definitief op deze manier. Dit dagelijks voelen werken is een tegenwicht tegen de wereldse identiteit en daarmee een alternatief houvast. Het houdt elkaar in evenwicht, maar ik raak niet verlost van het oude. Sterker nog, het versterkt de pijn van vervreemding, want steeds prikt een grotere realiteit even door het angstvallig bewaakte zelfbeeld.

Dus blijkbaar dóe ik iets met die spirituele identiteit en beroof het daarmee van zijn bevrijdende kracht.
Om het te kunnen benutten zoals het bedoeld is (de “poort naar bevrijding” zoals een leraar zei) moet ik ook dit ontdoen van de oude betekenis die het vervuild heeft, en de valse functie die het voor me vervuld heeft.

Hoe laat ik dit nu los, zonder het kind met het badwater weg te gooien?
Daar heb ik geen antwoord op, maar sturen is heilloos. En ik bespeur in elk geval twee factoren die hier een werking in hebben:
– deze intentie zal me helpen, en
– het grotere gezag dat het ongrijpbare in me krijgt.

Tussen hart-weten en brein-weten heerst hetzelfde verschil als tussen leven en dood. Maar dat maakt het brein-weten niet onwenselijk of irrelevant. Het is een bruikbare ingang voor alle oefenslakjes zoals ik, want het verlangen doet hen zoeken naar waarheid en brengt hen in contact met wijsheid terwijl de zelfgeconstrueerde schil om hun hart amper nog wijsheid toelaat. Het kan daarom wat jaartjes duren eer het brein erachter komt dat het na jaren gretig wijsheidsserum te hebben gedronken (om zijn ego-schil stiekem te verstevigen) eigenlijk zo lek als een mandje blijkt te zijn, terwijl het serum het hart mondjesmaat tóch heeft bereikt.

Zo wordt mijn romantische gladde, dikke schil dunner en poreuzer en het centrum in mij wordt voelbaarder; (zelf)beleving wordt steeds vaker interessanter dan het (zelf)beeld ervan.

Naarmate mij het verschil tussen beeld en beleving op gevoelsniveau duidelijker wordt, ontstaat er ook een reëlere keuzemogelijkheid.
Basaal komt de keuze voor mij neer op: kies ik voor welzijn of voor waarheid?
Steeds minder stel ik die vraag vanuit een bepaalde overtuiging, hoop of tijdelijk sentiment, en steeds meer vanuit verlangen naar kloppende bedoeling.

Ik begin de vraag naar wie ik wezenlijk ben interessanter te vinden dan wat ik van mijzelf vind of dan wat anderen van mij vinden. Dit aangaan vraagt heldere visie, krachtige intentie en de moed om telkens te kiezen welke heer je werkelijk wilt dienen.

Masakatsu agatsu katsuhayabi!*

* ‘Ware overwinning is zelfoverwinning, hier, nu!’ is een befaamde uitspraak van Morihei Ueshiba, grondlegger van Aikido.
(The heart of aikido, New York 2013, vert. J. Stevens, p.32)